روز جهانی زبان مادری

بیانیه رئیس سازمان جهانی اسپرانتو به مناسبت روز جهانی زبان مادری

زبان مادری و اسپرانتو: حقوق زبانی سلب‌نشدنی هر انسان

"زبان مادری برای همه ما عزیز است. ما نخستین کلمات خود را به زبان مادری می‌گوییم و افکارمان را با آن بهتر بیان می‌کنیم. زبان مادری مبنایی است که بر اساس آن همه انسانها شخصیت خود را از همان آغاز نخستین نفس شکل می‌دهند و هم اوست که افراد را در طول حیاتشان همراهی می‌کند. زبان مادری ابزاری است برای فراگیری احترام به خود، به تاریخ خود، و به فرهنگ خود، و از اینها مهمتر، به سایر انسان‌ها و تفاوت‌های آنها..."

با این کلمات، دبیر کل یونسکو، کوئیچیرو ماتسوورا، پیام امسال خود را به مناسبت روز زبان مادری که همه ساله در 21 فوریه جشن گرفته می‌شود، آغاز نموده است. یقیناً هر سخن‌گوی به زبان بین‌المللی و بی‌طرف اسپرانتو این جملات را تایید می‌کند، زیرا سخن‌گویان به اسپرانتو از حقوق زبانی آگاه بوده و تلاش آنها با هدف حفاظت از این حقوق در هر کجای جهان و در رابطه با هر زبانی، چه کوچک و چه بزرگ، صورت می‌گیرد. در واقع هیچ زبانی آنقدر کوچک نیست که باعث شود آن را نادیده انگاشت و با سخن‌گویان اندک آن رفتاری نادرست داشت. آنها نیز انسان‌هایی دارای ارزش‌هایی همچون ما بوده و حق دارند که مورد احترام قرار گیرند. فرهنگ آنان حامل ارزش‌هایی مادون سایر فرهنگ‌هایی نیست که دارای ابزارهایی برای تحمیل خود به سایرین هستند.

در پیام دبیرکل یونسکو، برای سخن‌گویان به زبان اسپرانتو مفاهیم دیگری نیز وجود دارند که به اهمیت دنیای معاصر با ترکیب متوازن کثرت‌گرائی و تشخص مربوط می‌شود که در گستره فعالیت ما به مفهوم ترکیب بین زبان مادری و سایر زبان‌های لازمه برای ارتباطات با دیگر جوامع دور و نزدیک است.

اسپرانتو در بین آن زبان‌ها به مثابه زبانی برای ارتباطات بین‌المللی در سطح منطقه‌ای و جهانی است. اسپرانتو قصد جایگزینی زبان‌های ملی و محلی را ندارد. این امر برای همه روشن است. هدف سخن‌گویان به زبان اسپرانتو محافظت از زبان و هویت زبانی همگان است.

مدافعان زبان‌های محلی در مقابل زبان‌های دولتی راه به خطا می‌برند. آنها تنها مشکل خود را می‌بینند و مصرانه خطر زبان‌های بزرگ‌تر را نه تنها کاملاً نادیده می‌گیرند که حتی مورد استقبال قرار می‌دهند. نسل آینده آنان یقیناً نخواهد توانست در مقابل این زبان‌ها مقاومت کند. هدف اسپرانتو دفاع از حقوق آنان نیز هست، این نکته را زامنهوف در سخنرانی‌هایش درباره بکارگیری احتمالی اسپرانتو در مناطق چندقومیتی بیان داشته است.

مدافعان زبان‌های کوچک و متوسط در اروپا و در هرکجای دیگر جهان به خطا می‌روند که تنها زبان و فرهنگ خود را می‌بینند و فکر می‌کنند که می‌توانند خود را نجات دهند حتی اگر زبان و فرهنگ دیگران نابود شود. آنان فقط آرزو دارند که به عنوان دومین زبان بزرگ در جهان باقی بمانند. اتحاد بین آنها و سخن‌گویان به اسپرانتو می‌تواند برای همه یک مزیت باشد.

وسایل ارتباط جمعی نیز به خطا می‌روند که هر از چندگاهی در برابر حذف احتمالی زبان‌ها توسط اسپرانتو هشدار می‌دهند. گاهی اوقات این امر ناشی از خطا نیست، زیرا این اتهامات از کسانی و رسانه‌هایی ناشی می‌شود که به زبانی سخن می‌گویند که به آن عنوان زبان بین‌المللی اطلاق شده و به طور وسیعی مسئول ناپدید شدن زبان‌ها و فرهنگ‌ها در دنیای کنونی است.

یک بار دیگر به طور صریح و روشن تکرار کنیم: اسپرانتو فقط زبان دومی برای ارتباط بین افرادی با زبان‌های متفاوت است، که هریک از آنها این حق را دارد که در امر فرهنگ جهانی با شناخت‌ها و افکار خود مشارکت کند. در مقیاس جهانی غنای ما تنوع ما است، اما بدون زبانی که هر کسی بتواند آن را به آسانی فرابگیرد و آزادانه انتخاب کند، تنها فقر فرهنگی و یک‌نواختی جهانی حاصل خواهد آمد.

اسپرانتو سپاهی ندارد که آن را گسترش دهد. اسپرانتو جذابیت اقتصادی ندارد که افراد مجبور باشند آن را یاد بگیرند. اسپرانتو صنایع فرهنگی ندارد که بخواهد محصولاتش را با هزینه کردن از سایر زبان‌های محلی توسعه دهد. اسپرانتو تنها قدرت منطق و استدلال و درستی دارد، که همواره انسانهای بیشتری آزادانه آن را انتخاب می‌کنند تا زندگی بین‌المللی خود را غنا بخشند، تا سایر فرهنگ‌ها را بشناسند، تا برای روابط عادلانه‌تر جهانی مشارکت داشته باشند.

رناتو کورستی

رئیس سازمان جهانی اسپرانتو